Dit zijn maar enkele van de uitspraken die ik te horen krijg, zowel van (jong)volwassenen, als tieners als ouders. Bijna elke cliënt worstelt met het omgaan met de eigen gevoelens. Vaak geven ze aan dat het hen “plots” allemaal overweldigt of dat ze “plots” de controle over hun emoties verliezen.
In het verleden maakte ik gebruik van heel wat crisis-plannen die ik netjes kon afstemmen per individu: een vlaggensysteem, stoplichten, een vulkaan of nog wat anders. Op een rustig moment vulden we elke fase netjes in en bedachten we plan van aanpak bij elke fase.
De afgelopen jaren heb ik de focus gelegd op de groene en de gele fase, want dat zijn de fases waarin we nog logisch kunnen nadenken én handelen. We trachten samen te kijken hoe we méér groene momenten konden inlassen en hoe we in de gele fase terug rust konden brengen.
Elke keer lukte het de cliënt om dit samen constructief in te vullen. We vonden motivatie om de moeilijke momenten nu een “echt” te gaan aanpakken.
Ondanks al deze goede bedoelingen én inspanningen van zowel de cliënt als mezelf bleef ik opmerken dat er weinig écht veranderde voor de cliënt en/of omgeving. Ik voelde intuïtief aan dat er méér moest zijn.
Door een vorming van Steven Degrieck leerde ik dat je lichaam éérst signalen uit zendt (klamme handen, verhoogde hartslag, gespannen spieren, rode wangen, gevoel van misselijkheid) , waaraan je hersenen betekenis geven die past binnen de context (“boos omdat iemand me een dikke koe noemt”). Het opmerken van lichaamssignalen én betekenis geven in de context, wordt emotie-bewustzijn genoemd. Wanneer we dingen gaan doen om om met deze spanning om te gaan, spreken we van emotie-regulatie.
En hier zit dus DE KERN van aanpak omtrent emotie-regulatie.
Door achteraf of preventief een crisisplan op te stellen, schakelen we over op ons ‘logisch brein’ dat op een rustig moment heel goed in staat is om logische, constructieve oplossingen te bedenken. Achteraf of op voorhand kunnen cliënten zich soms wel inleven in een situatie, bedenken hoe ze zich zouden voelen (op basis van ervaring) en dus een oplossing bedenken.
Alleen: op het moment zelf, in de situatie, kan het moeilijk zijn om zich bewust te zijn van deze signalen én om deze correct te interpreteren. Bovendien verschilt elke situatie in details zo enorm, dat een vooraf-bedachte-aanpak voor cliënten met autisme vaak enkel gedlt in exact dezelfde situaties. En dat laatste is helaas onmogelijk. Elke situatie verschilt.
Door dus de focus te leggen op ‘hoe kan ik best reageren in situatie A, B, C,....” gaat de cliënt zich vanzelf richten op de prikkels van buitenaf.
Als de cliënt durft te vertrouwen op het eigen lichaam en dus op zichzelf, gaat de cliënt sneller voelen dat een situatie niet oké aan voelt. En net dàt aanvoelen gaat aanzetten op termijn tot een meer helpende reactie. Dan kunnen we stellen.
Bij bepaalde doelgroepen komt een verstoorde interoceptie vaker voor (bvb: ADHD, autisme, angst, depressie, eetstoornissen, psychische problemen, ....)
Interoceptie is gelinkt aan taal : een goed interoceptief bewustzijn zorgt ervoor dat woorden als “boos”, “verdrietig”, “honger”, “pijn” echt doorleefd zijn. Cliënten weten door ervaring wat deze woorden bij zichzelf betekenen en kunnen op termijn begrijpen dat anderen deze woorden op een àndere manier ervaren.
Interoceptief bewustzijn verhoogt sociale participatie: cliënten weten hoe zij zich voelen én kunnen zich beter inleven in anderen. Bovendien kan communicatie en sociale contacten vlotter verlopen.
Het is mogelijk om het interoceptief bewustzijn te verbeteren. Kelly Mahler, een Amerikaanse ergotherapeut specialiseerde zich hierin en deed wetenschappelijk onderzoek. Zij stelde een programma op, testte dit uit én merkte op dat cliënten op vlak van emotie-regulatie, algemeen welzijn én sociale participatie vooruit gingen.
Talectum volgde deze opleiding en zal voortbouwen op haar expertise. Talectum zal een groepstraject samenstellen voor kinderen (alle kinderen, ook zonder diagnose) om op een speelse, ontspannen manier het emotie-bewustzijn te verbeteren.
Het programma zal vermoedelijk bestaan uit 3 lessenreeksen:
10 sessies rond het thema “Ontdek je lichaam” (= BODY)
6tal sessies rond het thema “Ontdek je emoties” (EMOTIE)
6tal sessies rond het thema “FEEL GOOD ACTIONS” (ACTION)